Sztuka pn. prowincji Niderlandów, tworzących od 1581 niepodległą republikę, wyrosła z tradycji sztuki niderl.; na jej odrębność wpłynęły względy rel. (protestantyzm), społ.-polit. (republika mieszczańska) i gosp. (handel). Doniosłą rolę w kształtowaniu stylu i treści odegrały podróże artystów do Italii, Flandrii, Francji. Głównymi ośr. były bogate m.: Amsterdam, Haarlem, Utrecht, Lejda, Delft, Haga, Rotterdam, Dordrecht, Gouda. W architekturze XVII w., oprócz budowli o tradycyjnych formach północnoeur. manieryzmu (ceglane, z kam. dekoracją, kamienice szczytowe, budynki municypalne np. ratusz w Lejdzie, L. de Key), powstają nowe, w stylu klasycyzującego baroku, inspirowane twórczością wł. architektów - Vignoli, A. Palladia (J. van Campen i P. Post - ratusz w Amsterdamie, pałace Mauritschuis w Hadze i Huis ten Bosch k. Hagi, J. i Ph. Vingoboons - kamienice w Amsterdamie). Rzeźba w XVII i XVIII w. rozwinęła typowe formy międzynar., bujnego baroku; działali tu rzeźbiarze flam. Artus st. i Artus mł. Quellinusowie, R. Verhulst, współpracowali z nimi artyści hol. (W. i H. de Keyser, B. Eggers); w 2. poł. XVII i XVIII w. działali artyści fr. (J.C. Cresant i in.).
Najważniejsze miejsce w sztuce hol. XVII w. zajęło malarstwo; dzięki mieszczańskiemu mecenatowi i rozkwitowi handlu wzrósł popyt na obrazy; odrębność malarstwa hol. - jego silny związek z życiem ówczesnej Holandii - wyraziła się w portretach, scenach rodzajowych, pejzażach, martwych naturach. Najwybitniejszym twórcą hol. i jednym z największych w dziejach sztuki był Rembrandt van Rijn; malarstwo mitol. i rel. zyskało nowe pogłębienie psychol., zwł. w kręgu Rembrandta; podobne zjawisko wystąpiło w malarstwie portretowym (Rembrandt, F. Hals, F. Bol, N. Maës). Wybitnym pejzażystą był J. van Ruisdael; w malarstwie pejzażowym rozwinęło się wiele gatunków: marynistyka (J. Porcellis, S. de Vlieger, J. van de Capelle), weduty i wnętrza kościołów (P. Saenredam, J. Vermeer, E. de Witte), realist. pejzaże monochromatyczne malowali: J. van Goyen, S. van Ruisdael, pejzaże italianizujące: J. Asselyn, C.N. Berchem; malarstwo rodzajowe stanowiło odbicie życia codziennego, kryjąc zarazem w sobie symbol. treści moralizatorskie (J. Vermeer i plejada małych mistrzów" - G. Terborch, A. van Ostade, P. de Hooch, G. Dou); malarstwo mitol. i rel. kwitło w Amsterdamie (P. Lastman, Rembrandt), w Utrechcie działali caravaggioniści (G. van Honthorst, H. Terbrugghen, D. van Baburen); w Haarlemie, Amsterdamie i in. ośr. - malarze klasycyzującego baroku (C. van Everdingen); liczną grupę stanowili malarze martwej natury (W.C. Heda, J.D. de Heem, P. Claesz) i animaliści (P. Potter, J. Weenix, A. Hondius).
W XVII w. wielką popularność zyskała grafika; najwybitniejszym jej twórcą był Rembrandt, który rozwinął techniki akwaforty i akwatinty; grafiką zajmowali się też: H. Seghers, A. van Ostade, E. van de Velde, J. van Ruisdael, J. Both, P. Potter. W XVIII w. sztuka i kultura hol. uległy wpływom fr. i ang., a pod koniec stulecia - niem.; malarstwo nawiązywało do tradycji poprzedniego okresu (m.in. J. de Wit - obrazy rel., mitol. i C. Troost - portrety, J. Kobell - pejzaże, J. van Huysum - kwiaty). W XIX w. w architekturze hol. zaznaczyły się fazy neoklasycyzmu i historyzmu (P.J.H. Cuypers); pionierem nowocz. architektury był H.P. Berlage (giełda w Amsterdamie), który wywarł wpływ na 2 gł. szkoły arch.: amsterdamską, o tendencjach ekspresjonist. (M. de Klerk, P. Kramer, J. van der Mey), i rotterdamską, reprezentującą skrajny funkcjonalizm (grupa de Stijl).
W XX w. Holandia stała się przodującym centrum arch. (budownictwo mieszkalne, odbudowa miast - Rotterdam); wybitni architekci hol. to: L.C. van der Vlugt, W.M. Dudok, J. Bakema, J. van den Broek i C. van Eesteren. W latach 70. i 80. Holandia była ważnym ośr. rozwoju architektury postmodernistycznej. W malarstwie, po okresie klasycyzmu i romantyzmu (A. Scheffer, W.J.J. Nuijen, W.J. van Troestwijk), w 2. poł. XIX w. nastąpił powrót do tradycji realist. malarstwa XVII w. (szkoła haska, m.in.: J. Israëls, bracia J. i M. Maris, A. Mauve); prekursorem impresjonizmu był J.B. Jongkind; wyjątkowe miejsce w sztuce eur. zajęła ekspresyjna twórczość V. van Gogha; od końca XIX w. malarstwo hol. przechodziło fazy od impresjonizmu, symbolizmu i ekspresjonizmu do sztuki abstrakc., reprezentowanej przez twórcę neoplastycyzmu P. Mondriana i czł. awangard. grupy artyst. de Stijl. Najwybitniejsi malarze współcz.: K. Appel, C. van Beverloo, J. Wagemaker, Lucebert; rzeźbiarze: H. Krop, M. Andriessen, W. Couzijn, J. Mooey; za granicą działali malarze K. van Dongen i W. de Kooningh. Od lat 60. rozwijały się w Holandii nurty awangard.: pop-art, happening, minimal art, wideo-art, sztuka konceptualna (m.in. wystawa Op Loose Schroeven 1969 w Amsterdamie).
Od XVI w. datuje się w Holandii rozwój rzemiosła artyst. (złotnictwo, meblarstwo, a gł. ceramika z Delft i Rotterdamu). W XIX i XX w. tradycje te były kontynuowane i wzbogacone m.in. wzornictwem przem., wystawiennictwem. Hol. sztuka lud. ma wiele elementów wspólnych ze sztuką belg. i niem.; bogata architektura drewn., tkactwo, haft, snycerka, ceramika.
|
